 |
Septembernummer 2013vol. 46, nr. 3
|
 |
De Tetrapod Trackway: spoorfossielen op Valentia Island, IerlandAnnemieke van RoekelCounty Kerry is een populair deel van Ierland, met de Ring of Kerry als belangrijkste toeristentrekker. Op een steenworp afstand van Cahersiveen, een dorp langs de Ring, ligt Valentia Island. Voor geologisch geïnteresseerden is het een bezoek meer dan waard vanwege één van ’s werelds oudste fossiele sporen van viervoetige gewervelde dieren (tetrapoden) die aan de noordkust van het eilandje in de rots bewaard bleven. Hier ligt: de Tetrapod Trackway. Foto: Locatie Tetrapod Trackway © Annemieke van Roekel |
 |
De Eridanosdelta: een begraven wereld tot leven gewektJohan ten VeenHet noorden van Nederland werd sinds het Mioceen gedomineerd door een thans niet meer actief en wellicht minder tot de verbeelding sprekend (en bestudeerd) deltasysteem: de Eridanosdelta. Het Eridanos-riviersysteem (of Baltische riviersysteem) ontstond 40 miljoen jaar geleden en bestreek grote delen van Noord-Europa. In die 40 miljoen jaar verlegde het systeem zijn loop voortdurend, maar bouwde zich over het algemeen naar het westen uit. Positie Eridanosdelta tijdens het Vroeg-Pleistoceen © Westerhoff 2009 |
 |
Geopark de Hondsrug, het eerste geopark in NederlandAukjen Nauta (herpublicatie KNGMG Geo.brief nummer 2/2013)Van de stad Groningen tot de uiterste zuidoostpunt van Drenthe, ruim ‘voorbij’ Emmen, strekt zich een rij van vier langgerekte, parallelle heuvelruggen uit. De meest opvallende, de Hondsrug, kijkt naar het oosten uit op het Hunzedal; de meest westelijke rug gaat over in het Drents plateau en het dal van de Drentsche Aa. Dit door het ijs gevormde en door de mens gebruikte en veranderde landschap vormt de ruggengraat van Geopark de Hondsrug. Foto: Bocht in de Drentsche Aa © Geopark de hondsrug Lees dit artikel (pdf) >> |
 |
Onderzoek naar de HondsrugAukjen Nauta en Enno Bregman (herpublicatie KNGMG Geo.brief nummer 2/2013)Al meer dan honderd jaar is de hondsrug onderwerp van stevige debatten, die de oorsprong van dit ijstijdlandschap als thema hebben. De geologen Van Calker en Lorié deden respectievelijk in 1885 en 1892 als eersten onderzoek naar het ontstaan van de Hondsrug. Van Calker verklaarde de serie ruggen als een gestuwde eindmorene, gevormd tijdens een lange periode van stilstand van het ijs. Die gedachte werd overgenomen op de eerste ‘moderne’ glaciale kaart van Nederland, in 1893. Foto: Drouwenerzand © Geopark de hondsrug Lees dit artikel (pdf) >> |
 |
Vesuvianiet: het mineraal uit de vulkaanErik VercammenVeel mineralen zijn van vulkanische oorsprong en soms zijn ze zelfs naar een vulkaan genoemd, zoals bellbergiet uit de Bellerberg in de Eifel. Maar bij geen enkel ander vulkaanmineraal is de herkomst zo duidelijk als bij vesuvianiet, genoemd naar de vulkaan Vesuvius bij Napels, waar het ook ontdekt werd. Het mineraal komt er voor in brokken kalksteen en dolomiet die opgenomen zijn in het magma en waarmee een chemische reactie is aangegaan. Foto: Oranje vesuvianiet met grossulaarkristallen © Herman van Dennebroek |
 |
Een tsunami van nieuwe mineralenTom van LoonDankzij nieuwe technieken worden steeds meer nieuwe mineralen ontdekt, zoveel zelfs dat je van een 'tsunami' zou kunnen spreken. Het ligt overigens niet voor de hand dat mineralenverzamelaars veel van deze nieuwe mineralen aan hun collectie zullen kunnen toevoegen, want het zijn vrijwel allemaal verbindingen die als zeer kleine, met het oog gewoonlijk niet eens zichtbare kristalletjes voorkomen in insluitsels. Foto: Detail van een fragment van de Allende-meteoriet Lees het volledige artikel >> |
 |
Klimaatonderzoek rond Antarctica: hoe een groen, nat continent afkoelde tot een koude ijsklompPeter BijlOm een wereld te bestuderen met een atmosferische CO2-concentratie die de toekomstige concentratie benadert, kijken paleoklimatologen ver terug in de tijd. Over de laatste 35 miljoen jaar is de CO2-concentratie nooit boven de 1.000 ppm uitgekomen. Vóór 35 miljoen jaar geleden lag de concentratie waarschijnlijk ver boven de 1.000 ppm. Het bewijs voor veel warmere klimaatcondities, die met de CO2-concentratie samenhangen, is vooral overtuigend in poolgebieden. Foto: Satellietbeeld van Antarctica © NASA |
 |
De oorsprong van goudTom van LoonAl sinds de oudheid wordt goud herkend als een waardevol element. Goud is in zeer lage concentraties in de aardkorst aanwezig zodat het slechts loont dit metaal in placers en goudaders te exploiteren. Placers zijn niets anders dan afzettingen waarin zware deeltjes zijn geconcentreerd, bijvoorbeeld in de geul van een rivier waarin door erosie goudaders tevoorschijn zijn gekomen. Goud is daar soms aanwezig in de vorm van nuggets. Foto: De 'Washington-nugget', gevonden in Californië |
 |
Schreibersiet mogelijk aan basis van aards levenTom van LoonOver het ontstaan van het leven op aarde bestaan diverse hypotheses. Eén van de problemen bij al die hypotheses is de herkomst van vrij beschikbaar fosfor. Fosfor is een onmisbaar chemisch element voor de bouwstenen van DNA. Uit de eerste ontwikkelingsfasen van de aarde als planeet is geen enkel proces bekend dat voldoende fosfor zou kunnen leveren. Dat is niet verwonderlijk omdat het in de natuur voorkomende fosfor gebonden is. Foto: De Uruacub-nikkelijzermeteoriet bevat schreibersiet |
En verder: boekbesprekingenHet heelal in ons, door Neil Shubin (pdf) >> Apatite, the great pretender, door diverse auteurs |
